Ta maleńka wioska na północy kraju słynie jako ośrodek kultu maryjnego i miejsce pielgrzymek, czczone dziś przez polskich katolików tak samo, jak przed wiekami. Świętej Lipki nie można pominąć zwiedzając miasta i miasteczka Mazur: zjeżdżają tu nie tylko wierni, ale i turyści zainteresowani architekturą sakralną. W kompleksie klasztornym centralne miejsce zajmuje imponująca barokowa bazylika z XVII wieku, w której odbywają się popularne koncerty muzyki organowej. Dzięki położeniu nad malowniczym jeziorem Dejnowa, Święta Lipka funkcjonuje również jako uzdrowisko.
Słynne sanktuarium maryjne w Świętej Lipce, uznawane za wybitny przykład architektury barokowej, rokrocznie przyciąga tłumy turystów i wiernych. Bazylikę otaczają krużganki i budynki klasztorne. Do środka wchodzi się przez ozdobną bramą z kutego żelaza.
Zachwycające wnętrze kościoła wypełniają dzieła wielu znakomitych artystów. Wśród nich poczesne miejsce zajmują XVIII-wieczne malowidło na sklepieniu oraz główny ołtarz z obrazem przedstawiającym Dziewicę Marię w srebrnej szacie. Jednak najbardziej znanym obiektem w kościele są barokowe organy, dzieło Johanna Mosengela z Królewca, pochodzące z 1721 r. Instrument nie tylko pełni funkcję użytkową, lecz także jest dziełem sztuki. Ozdabia go grupa figur, takich jak anioł grający na mandolinie czy cherubin z trąbkami, które poruszają się, kiedy organy grają. Koncerty muzyki organowej są organizowane latem w każdy piątek o godzinie 20.00.
Warto wspomnieć, że w lesie rosnącym przy drodze wciąż można obejrzeć kamień graniczny z figurką Matki Boskiej, który niegdyś wyznaczał granicę pomiędzy Polską a Prusami.
Święta Lipka znajduje się w województwie warmińsko-mazurskim, około 70 km na południowy-wschód od Olsztyna, mniej więcej w połowie drogi między Kętrzynem i Reszlem (6 km na południowy-zachód od Kętrzyna i 6 km na wschód od Reszla).Wieś, ukrytą w malowniczej dolinie, otaczają lesiste wzgórza odbijające się w wodach dwóch jezior – Dejnowa i Wirowego (Wierzbowego).
Z założeniem Świętej Lipki wiąże się legenda. Pewien przestępca oczekiwał w lochu na zamku w Kętrzynie wykonania wyroku śmierci, modląc się do Dziewicy Marii o ratunek. W noc poprzedzającą egzekucję Matka Boska objawiła mu się i wręczyła drewno oraz dłuto, aby mógł wyrzeźbić jej figurkę i pokazać ją nazajutrz przed sądem. Skazaniec postąpił według jej słów. Chociaż sztuka rzeźbienia była mu obca, stworzył wspaniały posążek Marii z Dzieciątkiem. Sędziowie uznali, że to znak od Boga i puścili go wolno. Ten, pełen wdzięczności, umieścił figurkę na pierwszej lipie rosnącej przy drodze z Kętrzyna do Reszla. Niebawem za sprawą figurki wydarzyło się wiele cudów. Ludzie zanieśli go do kościoła w Kętrzynie, lecz dwa razy stamtąd zniknął i wrócił na lipę, co odebrano jako dowód, że Dziewica Maria upodobała sobie to miejsce. Wkrótce stanęła tu kaplica.
Według źródeł historycznych pierwsi pielgrzymi przybyli do wioski w XIII w. Dwa wieki później w Świętej Lipce zbudowano kaplicę, do której pieszo i boso pielgrzymował w 1519 r. Wielki Mistrz Zakonu Krzyżackiego, Albrecht von Hohenzollern. Gdy ten sam przeszedł on na luteranizm, rozkazał zniszczyć kaplicę oraz figurkę (została utopiona w jeziorze Wirowym) i ściąć świętą lipę. Katolicyzm został zakazany w państwie pruskim, księży przegnano. Ponieważ kult świętych uznano za zabobon, pielgrzymowanie do Świętej Lipki było karane śmiercią.
W 1618 r. katolicy odzyskali swobodę religijną, a sekretarz króla Zygmunta III Wazy wykupił całą Świętą Lipkę i przekazał ją jezuitom. Budowa wspaniałego barokowego kościoła, wzbudzającego po dziś dzień podziw wśród przyjezdnych, trwała od końca XVII w. do połowy XVIII w. Kościół stanął w tym samym miejscu, w którym ongiś rosła Święta Lipa.