Mikołajki leżą w samym sercu Mazur – „krainy tysiąca jezior”. Ta niewielka miejscowość to nie tylko jeden z najpopularniejszych ośrodków sportów wodnych, lecz także urocze żeglarskie miasteczko. W sezonie odbywa się tu wiele imprez cyklicznych, w tym liczne regaty. Festiwal Piosenki Żeglarskiej co rok przyciąga do Mikołajek wielbicieli szant.
Mikołajki, położone nad Jeziorem Mikołajskim, łączącym się ze Śniardwami, to malownicza miejscowość o czerwonych dachach zabudowań. Pomimo typowo turystycznego charakteru i licznych hoteli, sklepów i restauracji, miasto zachowało swój urok. Pobyt w Mikołajkach jest z całą pewnością doskonałą propozycją dla wszystkich, którzy chcieliby spędzić wakacje nad jeziorami.
Każdego lata przystań w Mikołajkach przeżywa prawdziwe oblężenie. Przy nadbrzeżu cumują setki jachtów, a tawerny w pobliżu przystani zapełniają się żeglarzami. Sławą wśród gości miasteczka cieszą się zwłaszcza „Lady Mary” oraz „Pod Złamanym Pagajem”, gdzie można przy zimnym piwie wraz z żeglarzami z całych Mazur można posłuchać szant.
Chociaż Mikołajki są odwiedzane głównie w porze letniej, nie zapadają w sen zimowy wraz z końcem sezonu. Coraz większą popularnością cieszy się tutaj żeglarstwo na lodzie (bojery).
Mikołajki, położone w województwie warmińsko-mazurskim, liczą około 4 200 mieszkańców. Leżą niemal w samym sercu Pojezierza Mazurskiego, pomiędzy dwoma jeziorami rynnowymi – Mikołajskim (499 hektarów) i Tałty (1160 hektarów) oraz Śniardwami, największym jeziorem w Polsce o powierzchni 11 383 hektarów.
Mikołajki leżą na wysokości 30-40 m n.p.m. Znajdują się na skraju Puszczy Piskiej, największej na Mazurach i jednej z największych w kraju. Panują tutaj warunki klimatyczne typowe dla pojezierzy, charakteryzujące się dużym nasileniem wiatru i znacznymi opadami w czerwcu i lipcu.
Nazwa miejscowości pochodzi od św. Mikołaja, opiekuna żeglarzy i patrona tutejszej kaplicy. Sama nazwa została po raz pierwszy wspomniana w dokumentach z 1444 roku, które mówią o nadaniu szlachcicowi Wawrzyńcowi Prusowi przez Wielkiego Mistrrza Zakonu Krzyżackiego ziem położonych obok wsi kościelnej Mikołajki. Prawa miejskie Mikołajki uzyskały w 1726 roku.
Osada pierwotnie zajmowała niewielki obszar wokół kościoła ewangelickiego i głównego placu. Do wiosek zlokalizowanych wokół brzegu jeziora można było dotrzeć jedynie łódką, a pierwszy drewniany most zbudowano dopiero w 1516 roku. Obecnie w miejscu dawnego mostu znajduje się kładka dla pieszych.
Od najdawniejszych czasów mieszkańcy tych terenów łowili w pobliskim jeziorach i zajmowali się wyrębem lasu. Hodowali również konie i krowy, a sierści używali do wyrobu spódnic.
Początek XVIII wieku przyniósł wiele katastrof: gwałtowny mróz zniszczył drzewa owocowe i lasy, zaraza pochłonęła 900 istnień ludzkich, rozpowszechniały się choroby ryb i zboża, a miasto raz po raz nawiedzały pożary. Kolejne poważne zagrożenie pojawiło się wraz z oddziałami napoleońskimi i rosyjskimi, które czterokrotnie wkraczały do miasta.
W drugiej połowie XIX wieku na Jeziorach Mazurskich został ustanowiony szlak żeglowny, z systemem kanałów i śluz, umożliwiającym przepływ między poszczególnymi jeziorami. Mniej więcej w tym samym czasie Mikołajki uzyskały połączenie drogowe z dwoma ważnymi ośrodkami na Mazurach: Mrągowem i Giżyckiem, a także połączenie kolejowe z Olsztynem, stolicą województwa.
Podczas I wojny światowej oddziały rosyjskie wysadziły tutejsze mosty a miasto stało się obiektem ataku artylerii, na szczęście nie odnosząc większych zniszczeń. Pomimo intensywnej akcji germanizacyjnej mieszkańcy miasta zdołali zachować polskie tradycje i język. Po II wojnie światowej Warmia i Mazury ponownie znalazły się w granicach Polski.