Olsztyn

Powojenne przedmieścia Olsztyna, pełne szarych blokowisk i starych fabryk, mogą rozczarować zwiedzających już na samym początku. Tym niemniej, pierwsze wrażenia często bywają mylne, o czym można się przekonać dotarłszy do centrum – olsztyńskie Stare Miasto skrywa prawdziwe skarby architektury i sztuki. Olsztyn to również wspaniały ośrodek rekreacyjny, bogaty w tereny zielone i malowniczo położony wśród licznych jezior. W tutejszej ofercie wypoczynkowej każdy znajdzie coś dla siebie.

o Olsztynie

Olsztyn, stolica województwa warmińsko-mazurskiego, to największe miasto w regionie – zamieszkuje je około 176 tysięcy osób. Jako ważny ośrodek gospodarczy i siedziba głównych instytucji administracyjnych województwa, miasto przyciąga inwestorów z całego kraju. Olsztyn znany jest też z swojej filharmonii i uniwersytetu. Uwarunkowania historyczne sprawiły, że na terenach tych żywe są wpływy zarówno kultury polskiej, jak i niemieckiej, co odzwierciedla się w regionalnej kuchni i zwyczajach mieszkańców.

Olsztyn cieszy się dużą popularnością ze względu na malownicze położenie i rozbudowaną ofertę turystyczną. Najbardziej atrakcyjną częścią miasta jest Stare Miasto, otoczone murami obronnymi. Chociaż w czasie II wojny światowej olsztyńska Starówka została praktycznie zrównana z ziemią (zachowały się zaledwie fragmenty średniowiecznych budowli), ostatnimi laty większość zabytkowej zabudowy została zrekonstruowana, w tym Górna Brama (zwana też Bramą Wysoką), XIV-wieczny zamek kapituły warmińskiej i majestatyczna katedra św. Jakuba. Olsztyn, jako stolica Mazur, oferuje również szeroki wachlarz rozrywek na świeżym powietrzu. Wielbiciele pływania, kajakarstwa, jazdy na rowerze i pieszych wędrówek z pewnością nie będą zawiedzeni.

GEOGRAFIA

Olsztyn jest usytuowany w północno-wschodniej Polsce, na Łyną. Stolicę województwa warmińsko-mazurskiego otaczają rozległe lasy – aż 20% powierzchni podmiejskiej zajmują tereny zalesione. W pobliżu znajdują się również dwa rezerwaty przyrody (Mszar i Redykajny), trzy rzeki i trzynaście jezior (w tym Jeziora Długie i Redykajny), które pokrywają 8,75% powierzchni miejskiej. Urzekające krajobrazy i sielankowa atmosfera sprawiają, że Olsztyn jest bardzo atrakcyjnym kurortem wakacyjnym. To także ważny węzeł komunikacyjny, położony zaledwie 90 km od granicy z Rosją i 165 km od Gdańska.

HISTORIA

W porównaniu z innymi miastami w regionie, prawa miejskie Olsztyn otrzymał stosunkowo późno, bo dopiero w 1353 roku. Rok ten uważa się za początek istnienia miasta, chociaż pierwsze wzmianki o Olsztynie pochodzą z 1334 roku. Pierwotnie Olsztyn nosił nazwę „Allenstein”, co dosłownie oznacza „miasto położone nad Alną (Łyną)”. Jako nieduża miejscowość, Allenstein dość łatwo poddał się władzy Zakonu Krzyżackiego, który w tym czasie opanował cały region. Wkrótce po wybudowaniu pierwszego zamku obronnego i gotyckiego kościoła św. Jakuba, miasto zostało zdobyte przez oddziały polskie. Olsztynowi nie było dane zbyt długo rozwijać się w czasach pokoju.

Wraz z odzyskaniem miasta przez Krzyżaków nastał czas represji. Jako wyraz sprzeciwu wobec władzy krzyżackiej, w 1440 roku Olsztyn stworzył wraz z kilkoma innymi miastami pruskimi Związek Pruski, który poparł polskie dążenia do odzyskania tych terenów. Po udanym powstaniu zorganizowanym przez Związek, w 1466 roku Olsztyn został przyłączony do Polski i postanowieniem II pokoju w Toruniu został stolicą Warmii. Krzyżacy podjęli jeszcze jedną próbę podbicia miasta, w 1521 roku, ale nie byli w stanie złamać oporu stawianego przez mieszkańców. Warto wspomnieć, że zasługi na tym polu miał także Mikołaj Kopernik, światowej sławy astronom, który w tym czasie sprawował funkcję administratora dóbr województwa, w tym miasta Allenstein i pobliskiego Mehlsack (Pieniężno).

Po wojnie nadszedł okres wszechstronnego rozwoju Olsztyna, głównie dzięki dogodnemu położeniu miasta przy głównym szlaku handlowym prowadzącym z Warszawy do Królewca. Olsztyn szybko stał się ważnym ośrodkiem handlowym. Niestety XVIII-wieczny najazd szwedzki doprowadził do upadku miasta, a głód i epidemia dżumy zdziesiątkowały miejscową ludność. W 1772 roku, w wyniku rozbioru Polski, Olsztyn został przyłączony do Królestwa Prus.

Wiek XIX to okres największego rozwoju miasta. W Olsztynie powstały wówczas: pierwszy szpital, połączenie kolejowe, infrastruktura gazową i system wodny, a w 1890 roku poprowadzono tu pierwszą linię telefoniczną. Wzniesiono wtedy także nowy ratusz i neogotycki kościół pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa. Rozwojowi miasta towarzyszyła industrializacja i szybki przyrost ludności (z 4 000 w 1845 roku do 25 000 w 1895 roku). W 1871 roku Olsztyn wszedł w skład nowo powstałych zjednoczonych Niemiec, stając się miastem niemal całkowicie niemieckim. Tym niemniej, w 1886 roku wydano tu pierwszy numer polskiej gazety – „Gazety Olsztyńskiej”, która miała mobilizować polską część społeczności do kultywowania narodowych tradycji.

Ubiegły wiek to najtragiczniejsze karty w historii miasta. Po I wojnie światowej, postanowieniem referendum, Warmia została przyłączona do Niemiec. Lata międzywojenne to okres ożywionego rozwoju Olsztyna, który stał się jednym z największych miast w regionie. Jednak ten krótkotrwały okres prosperity szybk się skończyła – pod koniec II wojny światowej Armia Czerwona wkroczyła do Olsztyna i po krótkiej okupacji podpaliła miasto. W wyniku pożaru zniszczone zostało 40% zabudowy. Po wojnie, w Olsztynie, włączonym w granice komunistycznej Polski, nastąpił czas stagnacji gospodarczej. Miasto bezskutecznie zmagało się z ubóstwem aż do 1967 roku, kiedy w pobliżu powstała fabryka opon.

Po wojnie miasto poddano repolonizacji, aby zasymilować je z resztą kraju. Było to możliwe, dzięki prowadzonym od dawna oddolnym działaniom Polaków z tych obszarów, którzy kultywowali w swych domach język i kulturę polską. Olsztyn zapisał się na kartach historii również jako ośrodek silnego ruchu solidarnościowego.