Oświęcim

To niewielkie miasto, na świecie bardziej znane pod nazwą Auschwitz, było świadkiem jednej z największych zbrodni w historii ludzkości. W czasie II wojny światowej, w znajdującym się tu wówczas niemieckim obozie koncentracyjnym, znalazło śmierć około 1,5 miliona osób. Odwiedziny w muzeum założonym w miejscu dawnego obozu zmuszają do refleksji nad istotą człowieczeństwa i godnością jednostki ludzkiej.

o Oświęcimiu

Obecnie Oświęcim to ważny ośrodek handlowy i gospodarczy (rozwinięty przemysł mechaniczny i chemiczny), zamieszkany przez około 45 tysięcy osób. Tym niemniej, to właśnie ponura przeszłość Oświęcimia i pamięć o tamtejszym obozu koncentracyjnego sprawia, że jest to jedno z najczęściej odwiedzanych miejsc w Polsce. Warto tam jednak pojechać nie tylko ze względu na jego tragiczną historię tego miejsca.

Mieszkańcy miasta podkreślają, że mieszkają w Oświęcimiu, nie Auschwitz, mieście, które wprawdzie zostało naznaczone przez historię, ale w którym życie toczy się dalej. Świadczą o tym chociażby działające tutaj liczne organizacje kulturalne.

Jedną z najważniejszych i najaktywniejszych jest Centrum Żydowskie, ośrodek edukacyjno-kulturalny, przy którym działa także muzeum i synagoga. Centrum nie tylko zajmuje się upamiętnieniem ofiar Holocaustu, ale także umożliwia zwiedzającym poznanie kultury i historii polskich Żydów. Tutejsza synagoga jako jedyna zdołała przetrwać czasy wojny, aby następnie stać się pierwszym uruchomionym po wojnie miejscem kultu Żydów. Warto odwiedzić również Centrum Dialogu i Modlitwy.

Tutejsze Stare Miasto, z kilkoma zabytkowymi kościołami i ruinami zamku, urzeka spokojem. To idealne miejsce do refleksji po wstrząsającej wyprawie do obozu. Osobom, które mogą zatrzymać się w Oświęcimiu na dłużej, polecamy wycieczkę do pobliskiej Pszczyny – jednej z najstarszych osad na Śląsku, oraz do Wieliczki – zabytkowej kopalni soli. Niedaleko stąd znajduje się również Kalwaria Zebrzydowska, znana ze względu na znajdujące się tu sanktuarium pasyjno-maryjne.

GEOGRAFIA

Oświęcim leży w województwie małopolskim, tuż przy granicy ze Śląskiem, około 60 km od Krakowa i 30 km od Katowic. Miasto usytuowane jest w Kotlinie Oświęcimskiej, nieopodal miejsca, w którym Soła i Przemsza wpadają do Wisły.

HISTORIA

Miasto może pochwalić się ponad 800-letnią historią. Już w XIII wieku Oświęcim zyskał prawa miejskie. Przez długi czas był on kością niezgody między władcami czeskimi i polskimi, którzy w tutejszych kopalniach soli widzieli źródeł znacznych dochodów.

Społeczność żydowska przywędrowała na te tereny w połowie XVI wieku i niedługo potem powstała tutaj pierwsza synagoga. W latach 20. XX wieku aż 40% mieszkańców Oświęcimia stanowiły osoby pochodzenia żydowskiego.

Druga wojna światowa to niewątpliwie najbardziej tragiczna karta w historii miasta. Powstał tutaj wówczas największy niemiecki obóz koncentracyjny. Początkowo przetrzymywano tu polskich więźniów politycznych, by następnie przekształcić obóz w miejsce zagłady Żydów. Jego obszar stopniowo się powiększał poprzez dobudowę obozów w Brzezince (Birkenau-Auschwitz II) oraz Monowicach (Monowitz). Z całej okupowanej Polski i Europy trafiały tutaj całe wagony więźniów, z których większość znalazła śmierć w komorach gazowych, z głodu i wyczerpania.

W 1945 roku, gdy do Oświęcimia zbliżała się Armia Czerwona, Niemcy opuścili obóz, zabierając ze sobą tych więźniów, którzy byli w stanie maszerować, i poprowadzili ich do Rzeszy. Zdążyli jeszcze zniszczyć część komór i krematoriów, a także większość dokumentów. Z tego powodu nie udało się ustalić do dnia dzisiejszego dokładnej liczby ofiar. Przypuszcza się, że niemiecki eksperyment pochłonął 1,5-2,5 istnień ludzkich. Wśród ofiar najwięcej jest Żydów, a także Polaków, Rosjan i cyganów, choć ta tragedia dotknęła również inne narody.

W 1947 roku polskie władze komunistyczne na terenie obozu ustanowiły muzeum. Miało ono stanowić symbol upadku człowieczeństwa, przy czym podkreślano, że ta tragedia dotknęła nie tylko społeczność żydowską, ale też i inne nacje. W 1967 roku odsłonięto w Oświęcimiu Międzynarodowy Pomnik Ofiar Faszyzmu, a w dziesięć lat później region ten znalazł się na liście światowego dziedzictwa UNESCO.