Dzisiejszy Rybnik stanowi dla sąsiednich miejscowości centrum administracyjne, komunikacyjne, gospodarcze, edukacyjne i kulturalne. Oprócz sporej liczby zabytków godnych zobaczenia, w mieście znajduje się mnóstwo parków, skwerów i ogrodów, dzięki którym Rybnik zyskał miano „zielonego miasta na Śląsku”. Otaczające miejscowość rzeki, jeziora i lasy stwarzają wiele możliwości dla turystyki rekreacyjnej i wypoczynku.
Wśród innych pomników przeszłości, turyści mogą podziwiać w Rybniku: Kościółek Akademicki, średniowieczny zamek książęcy, tzw. Stary Kościół wzniesiony w latach 1798-1801, późnobarokową rzeźbę św. Jana Nepomucena, klasycystyczny stary ratusz, a także budynek Starostwa Powiatowego z 1887 r.
Niezliczone parki, skwery i trawniki, różniące się pod względem wielkości i gatunków roślin, zapraszają zarówno mieszkańców miasta, jak i turystów do relaksu i kontemplacji urokliwego otoczenia. Niektóre parki zdobią fontanny i małe sadzawki. W 1998 r. Rybnik zdobył pierwsze miejsce w konkursie magazynu „Kwietnik” na najbardziej ukwiecone polskie miasto.
Turyści pragnący spędzić czas aktywnie, powinni wybrać się nad Zalew Rybnicki, gdzie mieszczą się centra jazdy konnej i sportów wodnych. Poza tym Rybnik posiada aż 200 km ścieżek rowerowych, łączących miasto z kilkoma sąsiednimi miejscowościami, toteż rower może być świetnym sposobem poznawania pobliskich atrakcji historycznych i kulturalnych. Główne ośrodki rekreacji i turystyki w Rybniku i okolicach to Miejski Ośrodek Sportu i Rekreacji Rybnik-Kamień, „Buk” i „Pod Dębem” w Rudach oraz Ośrodek Wypoczynku Niedzielnego w Szymocicach.
Pod względem wielkości Rybnik zajmuje dwudzieste piąte miejsce w kraju. Jest on oddalony o 380 km od Warszawy, 111 km od Krakowa i 52 km na południowy-zachód od Katowic. Leży w południowo-zachodniej części województwa śląskiego, na obszarze Kotliny Raciborsko-Oświęcimskiej, na Płaskowyżu Rybnickim i na wysokości 210-190 m n.p.m. Rybnik jest położony nad dwiema rzekami, Rudą (dopływ Odry)oraz Nacyną (dopływ Rudy).
Klimat Rybnika jest łagodny, a średnia roczna temperatura powietrza wynosi między 7 a 8 stopni C.
Niewiele wiadomo o początkach Rybnika. Rybacką osadę założono w średniowieczu na uczęszczanej trasie handlowej z Krakowa przez Oświęcim i Racibórz do Wrocławia. Nazwa osady pochodzi od stawów rybnych.
Na przełomie IX i X w. istniały tutaj trzy słowiańskie osady, które po jakimś czasie połączyły się w jeden okręg miejski. Lokalizacja Rybnika na prawie niemieckim miała miejsce przed rokiem 1308. W tym okresie miasto nie było jeszcze stolicą odrębnego Księstwa Rybnickiego, lecz należało do Księstwa Raciborskiego.
Miasto zostało lennem Korony Czeskiej w 1327 r. Z czasem Rybnik przeobraził się w lokalny ośrodek handlu i rzemiosła; miastu udało się ponadto zachować renomę związaną z wysoko rozwiniętym rybołówstwem. W XV w. miasto zniszczyli husyci, zaś w 1433 ich sprzymierzeńcy ponieśli klęskę na rybnickim wzgórzu.
W 1526 r. Rybnik i sąsiednie tereny utworzyły odrębne terytorium, zwane Rybnickim Państwem Stanowym i wraz z całym obszarem Śląska dostały się pod rządy austriackich Habsburgów. Od 1740 r. Rybnik przynależał do Prus. Kiedy król Fryderyk Wilhelm II kupił Rybnickie Państwo Stanowe w 1788 r., teren ten stał się własnością Korony Pruskiej. W 1818 r. utworzono powiat rybnicki ze stolicą w Rybniku. Spośród wszystkich lokalnych gałęzi przemysłu najszybciej rozwijało się górnictwo węgla kamiennego.
Tuż po pierwszej wojnie światowej mieszkańcy powiatu aktywnie uczestniczyli w powstaniach śląskich, a sam Rybnik służył jako jeden z głównych ośrodków konspiracyjnych, w których przygotowywano kolejne rebelie. Miasto oficjalnie powróciło do Polski w lipcu 1922 r.
Przez dwadzieścia lat między końcem pierwszej wojny światowej a początkiem drugiej Rybnik wciąż pozostawał miastem powiatowym. Dla ponad 28-tysięcznego ośrodka miejskiego był to okres spektakularnego rozwoju, dzięki któremu cieszył się on opinią jednego z najpiękniejszych polskich miast.
Wybuch drugiej wojny światowej zahamował dalszy rozkwit miasta. Armia niemiecka zdobyła Rybnik po złamaniu heroicznej obrony armii polskiej. Pomimo nazistowskiego terroru opór w różnych jednostkach organizacyjnych był bardzo aktywny. Wyzwolenie z rąk niemieckich przez armię sowiecką nastąpiło po zażartych walkach 26 marca 1945.