Spała

Spała to ciesząca się popularnością miejscowość wypoczynkowa położona w środkowej Polsce nad rzeką Pilicą. Turystów przyciągają piękne, zalesione tereny okolicznego parku krajobrazowego i rezerwatów przyrody. Miasteczko mieści się na terenie dawnej Puszczy Pilickiej, gdzie kiedyś odbywały się polowania królów polski i carów rosyjskich. Mieszkańcy Spały wciąż kultywują tradycje myśliwskie. Warto odwiedzić tą piękną, pełną uroku miejscowość.

spała

Spała jest niewielkim, ale znanym w całej Polsce ośrodkiem wypoczynkowym. Wiele sławnych osób wraca do tej małej osady, aby odpocząć na łonie natury. Pobyt w Spalskim Parku Krajobrazowym zapewnia niezapomniane wrażenia. Utworzony w 1995 roku park o powierzchni około 36 ha odznacza się bogatą fauną i florą. Obejmuje on dolinę rzeki Pilicy, wraz z najbardziej cennymi lasami spalskimi. W parku można podziwiać imponujące starodrzewy sosnowe i dębowe. Licznie występuje tu tak zwana „zwierzyna gruba”, jak dziki, sarny i jelenie szlachetne. Na terenie parku, w leśnictwie Książ istnieje również ośrodek hodowli żubrów o powierzchni 32 ha. Najcenniejsze pozostałości dawnej Puszczy Pilickiej chronione są siecią rezerwatów przyrody, takich jak: Gać Spalska, Konewka czy rezerwat Jeleń.
Malownicze lasy i doliny wzdłuż rzeki zachęcają turystów do aktywnego wypoczynku. Na terenie parku krajobrazowego znajdują się dobrze oznaczone piesze i rowerowe ścieżki. Miłośnicy kajakarstwa mogą się wybrać na spływ Pilicą. W samej Spale mieści się również jeden z ważniejszych w Europie Centralny Ośrodek Sportu. Na jego terenie można znaleźć kryte hale sportowe i basen, siłownie, gabinety odnowy biologicznej oraz korty tenisowe.
Spała odznacza się również zabytkową zabudową. Jednym z bardziej charakterystycznych obiektów jest murowana wieża ciśnień o wysokości 36 m. Wart zobaczenia jest również drewniany kościółek z 1923 roku wybudowany w stylu zakopiańskim. Obok kościoła znajduje się park w stylu angielskim z wieloma egzotycznymi gatunkami drzew. Ciekawą architekturą wyróżnia się XX-wieczny budynek dawnej wozowni i oranżerii. W Spale znajduje się również muzeum Dom Pamięci Pomordowanych Leśników. Symbolem miasteczka jest stojący w parku żeliwny posąg naturalnej wielkości żubra.
Atrakcję turystyczną stanowią również cykliczne imprezy plenerowe, jak: organizowane od 1929 roku Dożynki Prezydenckie oraz Hubertus Spalski – największa impreza myśliwska i jeździecka w Polsce. Koneserzy sztuki mogą „obłowić się” na spalskim jarmarku artykułów i rękodzieła.

GEOGRAFIA

Spała leży w województwie Łódzkim w pobliżu Tomaszowa Mazowieckiego, w granicach Wysoczyzny Łódzkiej. W ukształtowaniu powierzchni tego rejonu dominują równiny i lekkie pagórki. Przez miejscowość przechodzi droga krajowa nr 48. Sprawnie kursują autobusy komunikacji PKS. Łatwo stąd dostać się do Radomia czy Rawy Mazowieckiej. W sezonie letnim Spałę można zwiedzić dzięki „spalskiej kolejce”, która objeżdża wszystkie najważniejsze atrakcje turystyczne.

HISTORIA

Początki Spały sięgają XVII wieku. W tym czasie na terenie obecnej miejscowości istniały trzy osady młynarskie. Jedna z nich zniknęła z mapy Polski. Pozostałe dwie to dzisiejsze Konewka i Spała. Nazwa osady pochodzi od nazwiska ówczesnego właściciela, młynarza – Marcina Spały. Po II rozbiorze Polski w 1793 roku dobra inowłodzkie wraz z puszczą znalazły się w zaborze pruskim. W tym czasie rozpoczęto intensywną eksploatację lasów. Drewno wykorzystywano do wyrobu węgla drzewnego, smoły, jako opał. Część drewna transportowano Pilicą do Wisły. Miejscowość rozwijała się, powstał tartak. Niestety na skutek powstania styczniowego Spała podupadła gospodarczo.
W XIX wieku uroki lasów spalskich odkrył car Aleksander III. Za jego panowania powstał tu okazały i oryginalny w tej części Polski zespół rezydencjalny. W 1885 roku wybudowano drewniany pałacyk, w pobliżu którego powstały koszary, kasyno oficerskie i domy dla gości. Pod koniec XIX wieku rezydencję otoczono parkiem w stylu krajobrazowym. Całością zarządzał najpierw margrabia Wielopolski, a od 1888 roku Ignacy Bończa-Modzelewski jako łowczy polowań carskich w Księstwie Łowickim.
W czasie I wojny światowej Spała znajdowała się w niemieckiej strefie okupacyjnej. W okolicznych lasach Niemcy prowadzili gospodarkę rabunkową. Wycofując się w 1918 roku zrujnowali i zniszczyli wiele budynków zespołu pałacowego.
Po odzyskaniu niepodległości pałacyk odbudowano, a w 1922 roku Spałę przeznaczono na letnią rezydencję prezydentów Rzeczypospolitej. W Spale często gościł prezydent Ignacy Mościcki – wielki miłośnik polowań. To on wprowadził zwyczaj obchodzenia corocznych dożynek.
Na początku II wojny światowej Niemcy ustanowili w Spale Naczelne Dowództwo Wojskowe „Wschód”. W tym czasie powstały w sąsiednich wsiach Konewce i Jeleniu potężne bunkry dla ochrony pociągów sztabowych. W 1945 roku Spała została wyzwolona, jednakże żołnierze Armii Czerwonej spalili pałacyk prezydencki.
W czasach PRL-u miejscowość podupadła pod względem turystycznym. Hotele w centrum zmieniono na ośrodek wczasów pracowniczych FWP. Inwestowano natomiast w rozrywkę i sport. Przełomem było otwarcie Centralnego Ośrodka Sportu, gdzie obecnie trenują nasi najlepsi sportowcy. Po upadku komunizmu prywatni inwestorzy kupili i odrestaurowali historyczne obiekty, park, powstały nowe hotele i restauracje. Dziś to niezwykłe miejsce przyciąga wielu turystów z całego kraju.