Zawiercie

Do Zawiercia, miasta położonego w sercu Jury Krakowsko-Częstochowskiej, turystów przyciąga przede wszystkim piękna przyroda okolicznych terenów. Zdobiące krajobraz skały wapienne, malownicze zbiorniki wodne, a także ruiny zamków warownych stwarzają wspaniałe tło dla aktywnego wypoczynku, szczególnie wspinaczki skałkowej, ponieważ Jura Krakowsko-Częstochowska stanowi największy rejon wspinaczkowy w kraju.

zawiercie

Z Zawiercia można wygodnie dojechać PKS-em do takich popularnych obszarów wspinaczkowych, jak Góra Zborów i skałki Rzędkowickie. Wschodnia część miasta służy jako punkt wypadowy do Parku „Orlich Gniazd”, stanowiącego unikalną atrakcję dzięki krajobrazowi wapiennych ostańców i zjawiskom krasowym. W żadnym innym miejscu w Polsce nie zobaczy się skupisk roślin tak różniących się pod względem florystycznym i ekologicznym. Pokonując szlak „Orlich Gniazd” napotkamy ruiny wielu zamków, wśród których najważniejsze to: Morsko (wzniesiony najprawdopodobniej w XIV w.), Mirów, Bobolice oraz „gwiazda” szlaku – zamek Ogrodzieniec w Podzamczu.

Zawiercie nie jest tylko bazą do wycieczek w piękne tereny Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej, ale również miastem, w którym jest co robić i co oglądać. Zachowało się tu wiele zabytków, m.in.: kościół św. Trójcy w Zawierciu-Skarżycach, ufundowany w 1583 r.; kościół św. Mikołaja, ufundowany w XVI w., z pochodzącymi z późniejszego okresu gankiem, dwiema kaplicami, zakrystią i wieżą; oraz dworek w Zawierciu-Bzowie, zbudowany w pierwszej połowie XIX w. W mieście znajdują się ponadto dwa cmentarze żydowskie – jeden przy ul. Daszyńskiego, drugi w Zawierciu-Kromołowie. Na uwagę zasługuje zwłaszcza założona w pierwszej połowie XVIII w. nekropolia w Kromołowie, poniewaz mieszczą się tu zabytkowe groby jeszcze z 1730 r.

GEOGRAFIA

Zawiercie leży w północno-wschodniej części województwa śląskiego, 28 km od Międzynarodowego Portu Lotniczego w Pyrzowicach koło Katowic, 43 km od Katowic, 45 km od Częstochowy i 67 km od Krakowa. Stanowi ważny węzeł kolejowy i drogowy. Wychodzące z miasta drogi transportowe prowadzą we wszystkich kierunkach. Zawiercie zajmuje powierzchnię 8 524 ha i liczy ponad 55 000 mieszkańców.

Miasto jest położone na wysokości 355 m n.p.m, na terenie Jury Krakowsko-Częstochowskiejh. Zbudowano je na brzegu Warty, w pobliżu jej źródeł. W regionie Zawiercia powszechnie występują dolomity, rudy cynku i ołowiu, wapienie oraz węgiel brunatny.

HISTORIA

Najstarsza wzmianka o Zawierciu pochodzi z 1193 r. i dotyczy jego części zwanej Kromołowem. Huta stali w Zawierciu została wymieniona w dokumencie z 1431 r., zaś sama wieś Zawiercie w źródłach z 1492 r.

W ciągu wieków miejscowość wielokrotnie zmieniała właścicieli. Pierwszym udokumentowanym w 1490 r. właścicielem był Jan Pilecki. Dwa lata później wieś przeszła w ręce Jana Feliksa Rzeszowskiego, kanonika krakowskiego. Następnie Zawiercie należało do rodziny Bonerów. Później, przez niemal stulecie, pozostawało własnością rodziny Firlejów, aż wreszcie w 1669 r. Mikołaj Firlej sprzedał ziemie wraz z Kromołowem wojewodzie mazowieckiemu Stanisławowi Warszyckiemu. Kolejnymi właścicielami byli: hrabiowie Męcińscy, Konstanty Gostkowski oraz Fryderyk II Wielki, generał porucznik. W 1820 r. Zawiercie nabył bankier z Wrocławia o nazwisku Pingsheim.

Pisemne źródła z 1827 r. wspominają dwie nazwy – Małe Zawiercie i Duże Zawiercie. Dzięki korzystnemu położeniu miasta i rozwojowi przemysłu, liczba ludności wzrosła z 5.200 osób w 1887 r. do 35.000 w 1914 r. Jednak czynnikiem, który najbardziej przyczynił się do rozkwitu miasta było powstanie Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej w drugiej połowie XIX w. W latach 1890-1912 trwała budowa okazałego dworca kolejowego w stylu regencyjnym, dla uczczenia 300-letnich rządów carów z dynastii Romanowów. Wybudowanie drogi z Pilicy do Siewierzewa także wpłynęło korzystnie na rozwój miasta.

Przemysł bawełniany zaznaczył swoją obecność w Zawierciu już od początku XIX w. W latach 30-tych XIX w. założono w mieście pierwszą przędzalnię, dziś znaną jako Zakłady Przemysłu Bawełnianego „Zawtex”. Zasługą braci Ginsbergów było stworzenie Towarzystwa Akcyjnego „Zawiercie”. Towarzystwo, jak i Zakłady Tekstylne Ginsbergów należały do największych przedsiębiorstw w XIX-wiecznym Królestwie Polskim. W 1886 r. powstała dzisiejsza Odlewnia Żeliwa S.A., wówczas Huta Żelaza „Ernest Erbe”.

W XIX w. zamieszkiwała Zawiercie liczna społeczność żydowska, a ortodoksyjne żydowskie wpływy były bardzo wyraźne. W 1880 r. wybudowano synagogę przy ul. Marszałkowskiej.

Do 1903 r. Zawiercie należało do parafii w Kromołowie. Miejscowy cmentarz katolicki, założony w 1903 r., powiększono znacznie w 1920 r. Od 1925 r. parafia Zawiercie należy do diecezji częstochowskiej.

Po zakończeniu drugiej wojny światowej rozpoczął się okres dynamicznego rozwoju Zawiercia.